در حقیقت ارزش و اهمیت اصلی زنبور عسل در زندگی انسان و طبیعت جاندار، نقش این حشره خارق العاده در گرده افشانی بیشتر درختان میوه، سبزی ها، صیفی جات و شمار کثیری از گیاهان زراعی، مرتعی و جنگلی است. این عمل طبیعی زنبور عسل چنان اهمیتی دارد که بدون در نظر گرفتن آن، به شدت از میزان تولید محصولات کشاورزی و باغی کاسته می شود و به مراتع و جنگل ها آسیب جدی وارد خواهد شد.
گرده افشانی زنبور عسل
ارزش و اهمیت زنبور عسل تا حدی است که خداوند در قرآن در سوره نحل به زنبور عسل (گرده افشانی)، تولیدات آن مانند عسل و خواص آن برای انسان، اشاره نموده است. متن آیه به همراه ترجمه آن در ابتدای این درس آمده است.
تاریخچه وجود زنبور عسل
تاکنون مطالعات تخصصی زیادی در مورد زنبور عسل صورت گرفته است که نشان دهنده این است که زنبور عسل خیلی پیش از انسان بر روی کره زمین می زیسته است. اولین اثر بدست آمده از زنبور عسل مربوط به فسیلی می شود که از میان صمغ ناحیه بالتیک به دست آمده است و حدود 40 میلیون سال قدمت دارد. در حال حاضر، در موزه تاریخ طبیعی نیویورک، از یک فسیل زنبور عسل نگهداری می شود که قدمت آن 20 میلیون سال تخمین زده شده است. این اسناد نشان می دهد که قدمت زنبور عسل بر روی کره زمین نه تنها بیشتر از انسان بلکه بیشتر از قدمت بسیاری از گیاهان و جانوران موجود یا منقرض شده است.
فسیل زنبور عسل مربوط به 14 میلیون سال قبل
بی شک قدمت کم نظیر طول عمر گونه زنبور عسل روی کره زمین، یکی از اسرار خلقت است که تا قرون اخیر بشر از آن بی اطلاع بود. راز بزرگ طبیعت که باعث شده است زنبور عسل از لحاظ ارزش و اهمیت در صدر تمامی حیوانات و گیاهان قرار گیرد، قابلیت بسیار بالا و منحصر به فرد آن در گرده افشانی بسیاری از گونه های مهم گیاهی است.
زنبور عسل از قسمت گرمسیری و نیمه گرمسیری آفریقا منشاء گرفته و سپس به اروپا و شرق آسیا گسترش یافته است. از قرن ها پیش زنبور عسل در شکاف کوه ها و تنه خالی درختان لانه می کرده و بشر از بدو پیدایش برای دست یابی به عسل، با روش های ابتدایی زنبور را از لانه ها بیرون رانده، عسل و موم را مورد استفاده قرار می داده است.
کندوی ساخته شده بر روی درخت
به تدریج انسان دریافت که می تواند با جمع آوری آشیانه های طبیعی زنبوران عسل، تعدادی از آنها را در مجاورت محل زندگی خود نگهداری و از آنها بهره برداری کند. بنابراین بومیان نواحی جنگلی، آشیانه هایی از تنه درخت ساختند و به صورت افقی یا عمودی در محلی مستقر کردند، به این ترتیب پرورش زنبور عسل توسط انسان آغاز شد.
در نقاط غیر جنگلی نیز مردم با ساختن آشیانه های گِلی، سفالی و سبدی و جای دادن زنبوران عسل در آنها به پرورش زنبور عسل روی آوردند. کم کم با افزایش علم انسان در مورد جمعیت زنبور عسل، ملکه، زنبوران نر و کارگر همچنین روش های صحیح برداشت عسل از کندو ها، وارد مرحله جدیدی از زنبورداری شد.
